راه ھای افزایش تمرکز ذھنی

برای ایجاد تمرکز ذھن و دور کردن افکار نامربوط از آن به خصوصدر ھنگام مطالعه،ازمون دادن و سر کلاس درس و  خواندن و خيلی ازکارھای دیگر، چه باید کرد؟

یکی از مھم ترین عوامل یادگيری و یادسپاری و بازیافت اطلاعات، تمرکز حواس است و اساس آن ھماھنگی ذھنی است؛ یعنی، به خود یادآوری کنيم که چه کار یا ھدفی را پی می گيریم. اگر ما حواس خود را برای انجام کاری ھماھنگ کرده،تماما به ان کار اختصاص دھيم، تمرکز حواس ایجاد کرده ایم و ھر چه تمرکز بيشتر باشد، یادگيری دقيق تر، کامل تر و ماندگارتر خواھد بود.

عوامل ایجاد تمرکز حواس:

1. قصد ؛

تا زمانی به چيزی انگيزه نداشته باشيد، در تمرکز حواس و توجّه به آن، دقيق نخواھيد بود. برای آنکه به چيزی توجّه کنيم، باید انگيزه ای نسبت به آن در ما پدید آید.

2. زمان و مکان و شرایط مطالعه ؛

مطالعه منظم در زمان ھای تعيين شده و در مکان ھای مخصوص، در ایجادتمرکز تأثير به سزایی خواھد داشت. وقتی در مکان تعيين شده یا مثلاً پشت ميز  خود قرار گرفتيم، به آرامی تمرکز در ما شکل می گيرد. البتهّ باید شرط ھای زیر نيز رعایت شود:

الف. لَم ندھيم.

• از شل شدن بيش از حد عضلات جلوگيری کنيم.
• از لباس خواب و راحتی بھره نگيریم.
• ارتباط خود را با دنيای خارج قطع کنيم.نگذاریم صدای تلویزیون یا ماشينھای خيابان حواسمان را پرت کنند

ب. گرمای مکان مطالعه را طبيعی و متوسط نگه داریم.گرمای زیاد باعث خوابالودگی در فرد ميشود و کيفيت مطالعه را کاھش می دھد

• از سر و صدا دوری کنيم.
• از برنامه ھای تلویزیونی دور بمانيم.

3. پرھيز از خيال بافی ؛

خيال بافی، از عوامل برھم زننده تمرکز است و سراغ کسانی می آید که بی برنامه باشند و یا به خود اجازه می دھند که غرق در خاطره ھا شوند.

4. مرور ذھنی ؛

مرور فعاليت قبل از انجام آن – که اصطلاحاً نقشه ذھنی خوانده می شود -تمرکزآور است؛ چنان که نقشه ی کاملی برای رسيدن به ھدف داشته باشيد خيلی راحت تر و منظم تر پيش می روید. وقتی سير فعاليت علمی و شيوه ی ھر کدام  رادر ذھن به سرعت مرور می کنيم، آموخته ھا و اطلاعاتِ نھفته در حافظه دراز مدّت،به صفحه ھشيار حافظه حاضر می شوند و در نتيجه برای تمرکز حواس در یادگيری،آمادگی فزون تر به دست می آوریم.

دلایل پراکندگی حواس

»عدم تمرکز حواس«، موضوعی است که بسياری از دانش اموزان از آن رنج میبرند و دلایل مختلف و متعددی دارد. تمرکز حواس در ھر کاری – از جمله مطالعه و درس خواندن – از ضروریات قطعی است. تمرکز حواس، حالتی ذھنی و روانی است که در آن حالت، تمام قوای حسی، روانی و فکری انسان، روی موضوع خاصی متمرکز می شود و تضمين کننده امر یادگيری و انجام صحيح کارھا و رھایی از خطرات احتمالی است. به ھر حال در یک جمع بندی کلی، می توان گفت:

بيشتر افراد به دلایل عمده زیر، با عدم تمرکز فکر و حواس مواجه می شوند:

1. کسانی که خود را به انجام دادن مطالعه درسی مجبور می کنند ؛ در حالیکه تمایل درونی چندانی به آن ندارند! در این صورت تمام قوای ذھنی شان به طور خودکار، از آن موضوع پرت می شود و دچار حواس پرتی می گردند. چنين افرادی ممکن است مدت ھا با بی علاقگی، کارھایی انجام دھند یا به دنبال درس یا رشته تحصيلی خاصی، تلاش ھایی کنند و به عبارت دیگر خود را مجبور به انجام دادن آن کار یا مطالعه می بينند. پس سعی کنيد کارھایی که به ان علاقه و ھدفی که به ان علاقه دارید را انتخاب کنيد

2. فشارھای روانی نيز از عوامل عمده تشتّت فکری است. بيشتر افراد زمانیکه با مسئله ای مواجه می شوند، اگر معتقد باشند زمان کافی برای حل آن ندارند(مثل زمان ھایی که از برنامه ی ازمون ھا عقب می افتيد) دچار نگرانی و اضطرابمی شوند. این نگرانی ھا، ترس از شکست، عدم اعتماد به نفس و خيال بافی ھایمنفی گرایانه، توان عمل و ابتکار و خلاقيت را از آنان سلب می کند و به جای اینکهروی موضوع خاص تمرکز کنند، بر ترس و احتمال شکست خود تمرکز می یابند ویأس و نااميدی بر آنھا چيره شده، موجب حواس پرتی می شود.
3. گاھی بعضی از حوادث و اتفاقات، فضای روانی فرد را دچار اختلال می کند (نظير حوادث ناگواری که در زندگی شخصی، تحصيلی، خانوادگی، اجتماعی واقتصادی و… رخ می دھد) و امکان تمرکز حواس را از بين می برد. گاھی صحبت ھای دانش اموزان دیگر نيز بر روحيه ی شما تاثير منفی ميگذارد پس ھيچ گاه پرداخته ی ذھن انھا را با واقعيات درونی خود یکی ندانيد

4. گاھی عدم رعایت بھداشت مطالعه و اصول و قوانين آن و بھره نگرفتن از روشمناسب مطالعه، باعث خستگی جسمی و روانی شده و آمادگی روانی لازم را برای مطالعه و درس خواندن از بين می برد. در نتيجه احساس بی علاقگی و به دنبال آن عدم تمرکز حواس بر شما چيره ميشود.

پس کتاب ھای خود را در اتاق پخش نکنيد و روزی حداقل ١٠ دقيقه به نظافت اتاقتان بپردازید.

راه ھای مقابله با عوامل حواس پرتی:

برای مقابله با ھر یک از عوامل فوق، باید به راه کار خاص و مناسب با آن توجه کرد. در عين حال نکات زیر می تواند به عنوان راه کارھای کلی، موثر واقع شود:

1. 1. در ابتدا و پيش از ھر چيز، برای تمام فعاليت ھای درسی و غيردرسی، برنامهریزی کنيد. اوقات شبانه روز را در یک جدول زمان بندی شده، از ھنگام بيداری تاموقع خواب، یادداشت نموده و برای ھر کاری، زمان خاص و مناسب آن را معينکنيد. تا حد امکان طبق برنامه تنظيم شده، به انجام دادن ھمان فعاليت مشخص(کلاس، مطالعه، استراحت، ورزش و…) بپردازید. حتی زمان معين و مشخصیرا در طول روز، برای اندیشيدن درباره موضوعات مختلف یا تخيلّات و افکار مزاحم،اختصاص دھيد. این کار حداقل دو فایده مھم دارد:

الف. نظم و انضباط در تمام فعاليت ھا – حتی در اندیشه ھا و افکارتان – حاکممی شود که خود بسيار ارزشمند است.

ب. اگر افکار مزاحم در غير زمان معين، به سراغتان آمد و باعث حواس پرتی شماشد، می توانيد به خود وعده بدھيد که زمان اندیشيدن در این باره، فلان زمان خاص ومعين است. تأکيد می کنيم برای ھر کار و فعاليتی، وقتی معين کنيد و در آن زمانبه ھيچ امری، غير از آن کار نپردازید.

2. 2. اصول و قوانين لازم برای یک مطالعه سودمند را بشناسيد و آن را به دقت رعایتفرمایيد. در اینجا به چند مورد اشاره می شود:

الف. با مد نظر قرار دادن ھدف خویش از مطالعه و درس خواندن، احساس نيازبه مطالعه را در خودتان افزایش دھيد.

• به ھنگام مطالعه یا حضور در کلاس، از افکار نااميد کننده، کسل کننده وغيرمنطقی بپرھيزید و ھمواره اميد، قدرت و توانایی را در ذھن خود حفظ کنيد.
• ھميشه برای مطالعه یا سر کلاس، کاغذ و قلمی داشته باشيد و یادداشتبردارید و یا خلاصه ای از مطالب را بنویسيد تا در فضای روانی درس و مطالعه قراربگرید ؛ نه اینکه به دنبال افکار و ذھنيات خود باشيد.
• با »پيش مطالعه« وارد کلاس شوید و پرسش ھایی که درباره درس به ذھنتانمی رسد، بلافاصله از استاد بپرسيد و به خود اجازه ندھيد سؤال مطرح شده، ذھنتانرا به خود مشغول دارد و به تدریج از فضای روانی کلاس خارج شوید. با این روشساده، می توانيد فرآیند تدریجی و محتوای درسی کلاس را پی گيری کنيد و خودرا در فضای درسی یا مطالعه قرار دھيد.

ه . زمان و مکان مطالعه، باید از نظر فيزیکی و روانی از شرایط مناسب برخوردارباشد و ھرگونه عاملی که می تواند باعث حواس پرتی شود (نظير سر و صداھا،سرما و گرما، نور کم یا خيلی شدید و…)، از محيط مطالعه خود حذف کنيد.

3. در صورتی که تعدّد کارھا و فعاليت ھای غيردرسی، باعث عدم تمرکز می شود،آنھا را به حداقل ممکن برسانيد و به خود بگویيد: در این دوره و زمان، مھم ترینوظيفه و کار من مطالعه و درس خواندن و ارتقای سطح علمی است و فعاليت ھایجانبی متعدد، مزاحم وظيفه اصلی من است.
4. اگر مشکلات شخصی، اجتماعی، خانوادگی و… باعث عدمتمرکز می شود؛ بدانيد که:

الف. زندگی ھيچ کس، خالی از مشکل نيست و ذھن ھيچ فردی خالی محضنيست. از طرف دیگر با صرف فکر کردن و مشغوليت ذھنی درباره چنين مشکلاتی،ھيچ دردی دوا نخواھد شد. پس به خود تلقين کنيد که ھنگام درس یا مطالعه،ذھن خود را از آن مسائل برھانيد.

• به ھنگام ھجوم آن افکار، به خود قول بدھيد در این باره خواھم اندیشيد (و زمانیرا برای این کار در شبانه روز اختصاص دھيد).
• در صورت امکان به اتفاق یکی از دوستان خود، مطالعه یا مباحثه کنيد.

5. 5. در صورتی که موضوع یا موضوعات خاص و محدودی، باعث حواس پرتی شما میشود، به دنبال راه حل مناسب آن باشيد؛ چرا که آن موضوع خاص، در حکم علت عدمتمرکز حواس شما است. پس برای مقابله با آن، باید ابتدا علت و عامل اصلی راشناسایی کنيد و در پی حذف یا تقليل آن برآیيد، ولی اگر موضوعات متعدد، باعثحواس پرتی می شود، به نکات چھارگانه بالا توجه کنيد.